“Ik ben wel eens Dorothée genoemd,” lacht directeur Honorine d’Ursel, zo vereenzelvigd is ze met het Brusselse kantoor van een bedrijf dat de afgelopen decennia internationaal flink is gegroeid. Waar komt deze intrigerende naam, Dorotheum , vandaan? Heel eenvoudig van zijn Oostenrijkse oorsprong. Het oudste veilinghuis ter wereld, opgericht in Wenen door keizer Jozef I in 1707, gaf zijn naam aan het bedrijf dat het beheert en dat gevestigd is aan de Dorotheergasse. Geprivatiseerd aan het begin van de 21e eeuw, nadat de federale overheid tot dan toe een meerderheidsbelang had gehad, opende het bedrijf zijn eerste buitenlandse vertegenwoordiging in Brussel. Hoewel internationale veilingen nog steeds vier keer per jaar in Wenen worden gehouden – twee weken voor oude kunst en twee weken voor moderne en hedendaagse – is onze hoofdstad natuurlijk een logisch platform om zichtbaarheid te verwerven in Europa, vooral gezien het aantal verzamelaars in België.
Het duurt niet lang om met Honorine te praten om de banden met de vastgoedwereld te zien. “Veel van onze werken sieren de muren van huizen en flats, en naast het plezier dat we eraan beleven, geeft het ze waarde en prestige. Ik zou je veel namen van particuliere kopers kunnen vertellen, maar dat zou ik natuurlijk niet doen,” lacht ze. “Bij Christie’s en Sotheby’s willen ze alleen hele dure werken, wat bij ons niet het geval is, ook al wijzen we soms objecten af die niet van voldoende kwaliteit zijn, en we hebben ook wel eens meegemaakt dat een vrij bijzonder werk enkele miljoenen opbracht terwijl dat niet verwacht werd. Er zijn kunstobjecten in allerlei soorten huizen. Architecten zoals Victor Horta creëerden alles in huis, tot in het kleinste detail – muren, deuren, open haarden – en niet te vergeten het meubilair, dat een geheel vormt met het gebouw zelf, beschouwd als een kunstwerk op zich, zoals het Hotel Tassel in Brussel, een Art Nouveau wonder. In de jaren 1960 werden enkele verbazingwekkende sculptuurhuizen gebouwd, in de heuvels boven Cannes en ook in Luik. En in het noorden van het land, sinds de invoering van het Topstukkendecreet in 2003 om Vlaams erfgoed te beschermen, kan een kunstwerk zelfs worden geclassificeerd als een “gebouw met een bestemming”, op dezelfde manier als het huis waarin het is gehuisvest.
Topklasse
Zelfs als je het je niet kunt veroorloven om Daniel Buren in te huren om je entree te ontwerpen, is het integreren van kunstwerken in de vastgoedontwikkeling bijna gemeengoed geworden voor sommige ontwikkelaars, die kunst zien als een manier om de stad te verstedelijken en te verfraaien. In Frankrijk werd in 2015 op initiatief van de minister van Cultuur een handvest met de titel “Eén gebouw, één werk” geparafeerd door dertien zwaargewichten uit de vastgoedsector. Maar de banden tussen de twee werelden zijn het duidelijkst aan de bovenkant van de markt. Over het algemeen classificeren we onroerend goed als een rationele keuze en kunst als een “coup de coeur”, maar wanneer mensen het inkomen hebben om prestigieuze woningen te kopen, is het vaak de esthetische aantrekkingskracht van een prachtig pand die het verschil maakt in plaats van geld, en het zijn dezelfde mensen die kunst kiezen, uit smaak maar ook uit hoop op winstgevendheid, wanneer ze potentiële financiële investeringen overwegen. Het is niet voor niets dat de kunstmarkt populair is wanneer luxe onroerend goed het goed doet.
De schaduw van Raphaël
Hoe doet Dorotheum het? “Ik ben het met u eens,” vervolgt Honorine d’Ursel, “het is sterk sinds Covid, maar het is ook uiterst selectief, met een voorkeur voor werken van zeer hoge kwaliteit, die enorme bedragen kunnen opbrengen in de veilingzaal. We hebben de reputatie dat we veel werken met oude meesters, en soms doen we nog steeds grote ontdekkingen, maar wat het meeste geld oplevert is vroeg 20e eeuwse moderne en hedendaagse kunst, hoewel we niet altijd weten of het uit liefde voor de kunst is of het idee van toekomstige toegevoegde waarde. Ons werk omvat management, vertegenwoordiging en contact met potentiële verkopers, evenals onderzoek, dat maanden of zelfs jaren in beslag kan nemen, zoals toen een cliënt aan het begin van de gezondheidscrisis naar ons toekwam om een heel mooi schilderij te koop aan te bieden, een Madonna met kind dat hij had geërfd. Het onderzoek, dat fascinerend was en vol wendingen zat, duurde bijna twee jaar, waarbij experts de mogelijkheid opperden dat het een schilderij was van Rafaëls entourage toen hij jong was, in de tijd dat hij het atelier van Il Perugino bezocht. Natuurlijk hangt het aantal nullen in de prijs af van hoe dicht het werk bij de kunstenaar staat. Twee dagen voor de verkoop ontdekte een bekende historicus dat Rafaël aan een schilderij was begonnen en dat hij door de paus naar Rome was geroepen om een blauwe draperie af te maken die overeenkomt met het onze. Het schilderij, aanvankelijk geschat op €200.000 tot €300.000, bracht €1,2 miljoen op. Misschien hoopte de koper nog steeds dat het 100% Rafaël zou zijn…”.
