Wat is de juiste outfit voor Eva’s zwemmende of zonnebadende dochters op onze stranden? De verbeelding van vrouwen heeft op dit gebied nooit stilgestaan, hoewel de makers van de zomerkleding meestal mannen waren. Zwemkleding heeft altijd… veel golven veroorzaakt! De subversieve geschiedenis ervan is rijk omdat ze de evolutie van de moraal weerspiegelt en het verhaal van de vrouwenemancipatie vertelt.
In de Romeinse oudheid stonden openbare baden hoog aangeschreven en mannen en vrouwen gingen er naakt in. In de Middeleeuwen werden thermale wateren en zeebaden als ongezond beschouwd omdat ze ziektes zouden kunnen overbrengen. Hun voordelen werden pas in de 18e eeuw herontdekt. In die tijd baadden mensen in hemden. Aan het eind van de 19e eeuw gingen mannen in badpyjama’s en vrouwen in loszittende korsetten en wijde broeken. Toen kwam Annette Kellermann, geboren in 1886 in Australië en slachtoffer van polio. Gedwongen om intensieve zwembadoefeningen te doen om haar benen op te bouwen, werd ze een topzwemster. Ze werd al snel opgemerkt, niet alleen vanwege haar talent, maar ook omdat ze een volledig wetsuit droeg waarmee ze uitzonderlijk goed kon presteren. De kampioene werd door de politie gearresteerd wegens onfatsoenlijk gedrag, maar ze trok zich niets aan van het schandaal: ze creëerde haar eigen lijn, het Kellermann zwempak, een nauwsluitend eendelig stuk. De toon was gezet.
Steeds kleiner en kleiner
In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog werd de zwembroek in de mondaine badplaatsen geleidelijk korter: de mouwen werden korter, het decolleté breder, de broek hoger… In 1932 ontwierp de Parijse couturier Jacques Heim een tweedelige zwembroek, met een short die de navel verborg en een beha, die hij Atome noemde, naar het kleinste element op aarde, om “de kleinste zwembroek ter wereld” aan te duiden . Na de bevrijding vermaakte Louis Réart, een ingenieur wiens moeder een lingeriewinkel had, zich door vrouwen te observeren die hun zwemkleding oprolden om hun bruining te optimaliseren. Hij lanceerde een zwempak dat de navel onthulde en noemde het, als verwijzing naar het atol op de Marshalleilanden waar net de eerste atoombom was ontploft, een bikini om “de eerste anatomische bom” aan te duiden. Na mei 1969 werd de bikini, die het symbool van vrouwenemancipatie was geworden, gemeengoed. En de raderen bleven draaien: tegen het einde van de jaren 1970 zakte de tailleband van de bikini tot onder de taille, werd het slipje steeds dunner en verdween het topje. Net als de wereld stopte de mode nooit met draaien: na de monokini kwam de microkini met een string. Sinds de jaren 2010 is er echter een trend naar meer onthullende zwemkleding, om wat voor reden dan ook: kou, angst voor huidkanker, religieuze voorschriften… Vandaar de burkini!
Tegenwoordig lijkt het vanzelfsprekend dat een vrouw de volledige vrijheid heeft om topless te zonnen op het strand! De jurisprudentie suggereert echter dat dit niet het geval is. In 2014 vernielde een Oekraïense Femen het wassen beeld van Vladimir Poetin in het Grevin museum om te protesteren tegen de invasie van haar land, met de woorden Kill Putin in het rood op haar borst geschilderd. Haar interventie ontstemde de openbare aanklager, die haar vervolgde op grond van seksuele uitbuiting. Het Hof van Beroep in Parijs sprak haar vrij en oordeelde dat “het louter tonen van de borsten van een vrouw niet onder [het genoemde delict] valt, als de intentie die de vrouw uitdrukt gespeend is van elke seksuele connotatie”, dat wil zeggen, volgens het Hof van Beroep, “als de intentie die de auteur (…) uitdrukt niet bedoeld is om de bescheidenheid van anderen te kwetsen, maar betrekking heeft op het uiten van een politieke mening”. Het Franse Hof van Cassatie nam echter een ander standpunt in: in zijn arrest van 26 februari 2020 veroordeelde het Hof het standpunt van het Hof van Beroep. Het zag echter af van het opleggen van een straf, omdat het van mening was dat veroordeling van de verdachte “een onevenredige inbreuk zou zijn op de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting”.
Op de vraag of een vrouw het recht heeft haar borsten te tonen , antwoordde het hooggerechtshof merkwaardig genoeg ”Nee, maar…”: een principieel nee voor het tonen, een uitzonderlijk ja voor het protestgebaar van Femen. Als we ons houden aan deze jurisprudentie, die tegengesteld is aan die van het Hof van Beroep, ligt het niet voor de hand, zeggen sommige juristen, dat een najade wiens doel, verre van enige vrijheid van meningsuiting, beperkt is tot een snel kleurtje, veilig zou zijn voor vervolging! De advocaat van Femen beschreef deze frustrerende uitspraak als “een grote gemiste kans om een jurisprudentie uit een ander tijdperk te veranderen” en ging zelfs zover om de rechters belachelijk te maken door zich af te vragen welk lot ze zouden toekennen aan vrouwen die deelnemen aan borstkankerscreeningcampagnes door topless te poseren voor de preventieposters van het Ministerie van Volksgezondheid!
Door Alain Zenner